Bir akşam üstü şık bir restoranın menüsünde göz gezdiriyorsunuz. Kendini şımartmayı seven birçok gastrofil gibi gözünüz menünün özel bir köşesinde yer alan geleneksel bir reçeteye takılıp kalıyor. Kızarmış brioche ekmeği ve incir chutney ile servis edilen Foie Gras, bir kadeh Château Coutet Sauternes ile güzel bir başlangıç olabilir. Üstelik küresel trendler ve güçlenen endüstriyel hayvancılık sayesinde bu yalnızca Aquitane’deki bir mekânda sipariş edebileceğiniz lokal bir tabak da değil. Kanada’dan Yeni Zelanda’ya dek çok geniş bir coğrafyada farklı biçimlerde servis edilen bu ürünü bir markette bulabilir ya da restoranlarda masanıza isteyebilirsiniz. Peki Nordik ülkeler grubunda durum nasıl? Adil her gıda gibi gönül rahatlığıyla tüketemeyebileceğiniz bu lezzete karşı kuzeyde giderek güçlenen bir algı var. Biraz yakından inceleyelim…
Foie Gras, geleneksel olarak “gavage” (zorla besleme) yöntemiyle ciğerleri yağlandırılan ördek ya da kazlardan yapılan özel bir yemek. Klasik Fransız mutfağının en önemli tariflerinden biri olan bu tartışmalı lezzetin ardında Antik Mısır’a dek uzanan bir besi kültürü ve “rafine” damakların doğal kurbanı olarak bedel ödeyen kümes hayvanları yatıyor. Tereyağı kıvamında zengin ve gösterişli bir et elde edebilmek için yaklaşık 100 günlük yaşam döngüleri içerisinde karaciğerleri normal hacimlerinin 10 katına çıkarılan ördek ve kazlar, son yıllarda hayvan refahı ve gastro-kültür tartışmalarının odağında yer alıyor. Yakın dönemde, hayvan aktivizmi yapan grupların mücadelesi ve bazı devletlerin üretim ve satış konusunda uyguladığı regülasyonlar sebebiyle yeniden gündeme gelen Foie Gras, seçkin restoranlarda hesabı kabartan servis fiyatlarıyla müşterilerle buluşuyor.
Dünyada
2012 yılında fiili olarak Foie Gras üretimini yasaklayan California, uzun süren çekişmelerin ardından 2020’de sektöre yeniden birtakım serbestiler getirdi. Foie Gras servis eden yaklaşık 1000 restorana ev sahipliği yapan New York ise; geçen yıl kent konseyinin aldığı karar neticesinde, 2022’den itibaren geçerli olmak kaydıyla kaz ciğeri üretimine ilişkin tüm etkinlikleri durduracak. Hindistan, Foie Gras’nın hem üretim hem de satışını yasaklayan tek ülke olarak dikkat çekiyor. Aralarında Danimarka, İsveç, Norveç ve Finlandiya’nın da bulunduğu 19 ülke (Türkiye’de bu ülkelerden biri) ve birkaç şehir ise Foie Gras üretimini yasaklamış durumda.
Sorunlar
Peki, Foie Gras üretimini kitleleri harekete geçirecek kadar kötü kılan şartlar neler?
- Kaz ciğeri endüstrisindeki kuşlar, kendilerini hareketsiz kılan oldukça küçük ve dar kafeslere hapsediliyorlar. Bu süreç oldukça meraklı, hassas canlılar olan ördek ve kazlar için zihinsel bir işkenceye dönüşmektedir.
- Kuşlar 8 haftalık olduğunda, kesimhaneye kadar sürecek olan zorla besleme metodu ile karşı karşıya kalırlar.
- İşçiler kuşların boğazlarına metal tüpler sokarak midelerini normal kapasitelerinin çok üzerinde, mısır bazlı yağlı yemlerle doldururlar.
- Zorla besleme; birçok kuşta organ yetmezliğine, boğazlarda yaralanmalara ve enfeksiyona sebep olur.
- Tüm bu süreçten bitap düşen kuşlar karınlarına baskı yapan şişkin karaciğerleri yüzünden ayakta durmakta güçlük çeker; stres sebebi ile kendilerini yolmaya ve birbirlerine saldırmaya başlarlar.
İskandinavya
Norveç’in en büyük gıda zinciri Norgesgruppen, 2014’ten bu yana süpermarketlerde kaz ciğeri satışı yapmıyor. Hayvan hakları örgütlerinin ulusal çapta yürüttükleri kampanyaların ardından birçok market, restoran ve otel de menü ve ürün listelerinden kaz ciğerini çıkardı.
Foie Gras üretimini yasaklayan ülkelerden biri olan Danimarka’da başlayan boykotlar neticesinde birçok market ve restoran kaz ciğeri satışını durdurmuştu. Nitekim üretim çiftliklerinin kapatılmasına rağmen ithal ürünleri piyasada bulmak hala mümkün. Foie Gras’nın satışını yasaklayacak yasal bir düzenleme; malların, paranın, iş gücünün ve hizmetin serbest dolaşımına yönelik düzenlenen Avrupa Tek Pazar (European Single Market) sözleşmesine aykırı olduğundan şimdilik mümkün gözükmüyor. Yine de dünyadaki Foie Gras üretiminin %95’inden sorumlu olan Avrupa Birliği’ne yönelik baskılar kuzeyden gelmeye devam ediyor.
Danimarka’da iktidarda olan Sosyal Demokratlar’ın parlementodaki destekçisi Sosyalist Halk Partisi; “barbarca” olarak nitelendirdikleri Foie Gras üretiminin tüm Avrupa’da yasaklanmasını istiyor.
Danimarkalıların ahlaki olarak büyük ölçüde bu fikri reddettiğini söyleyen parti sözcüsü Carl Valentin; üretimin zaten yasadışı olduğunu, tüketimin ise giderek düştüğünü belirtiyor.
Kaynaklar:
Danish party calls iconic French delicacy foie gras ‘Barbaric‘, demands sweeping EU ban. (n.d.). Sputnik News- World News, Breaking News & Top Stories. https://sputniknews.com/europe/201907261076364941-danish-party-calls-iconic-french-delicacy-foie-gras-barbaric-demands-sweeping-eu-ban/
Foie gras campaign in Norway. (2020, February 7). Dyrevernalliansen. https://dyrevern.no/dyrevern/foie-gras-campaign-in-norway/
Foie gras: Animal cruelty exposed. (2017, April 24). PETA Asia. https://www.petaasia.com/issues/food/foie-gras/
What is foie gras and how is it made? (2020, March 16). Animal Equality | International Animal Protection Organization. https://animalequality.org/blog/2019/07/26/what-is-foie-gras/
What is foie gras, and why is it being banned? (2020, January 6). HowStuffWorks. https://recipes.howstuffworks.com/foie-gras.htm
Yummypets. (2015, October 12). Yummypets. https://www.yummypets.com/mag/2015/10/12/23674/norway-foie-gras
https://www.thelocal.com/20190725/ban-foie-gras-danish-politicians-urge-eu
1 comment