Buzullar, adadaki ilk insan yerleşimlerinin başladığı 9. yüzyıldan bu yana İzlanda’nın gerçeküstü doğasının ayırt edici özelliklerinden biri olarak kabul ediliyor. Ancak 20. yüzyılın başından beri artan sıcaklıklarla birlikte İzlanda’da bulunan 400’den fazla buzulun düzenli olarak eridiği kaydediliyor. Şu anda, İzlanda’da her yıl 11 milyar ton buz kütlesinin yok olduğunu belirten bilim insanları, 2200 yılına dek bu görkemli ada ülkesinin tüm buzullarını kaybedeceğini öngörüyor.
Okjökull Buzulu
Okjökull ya da kısaca Ok (Awk diye okunuyor). İzlanda’nın batısında yer alan bir Volkan. Bu volkanın tepesinde yine aynı ismi taşıyan bir buzul bulunuyordu…
Yaklaşık yüzyıl önce heybetli bir dağ buzulu olarak 15 km karelik bir alana yayıldığı tespit edilen 50 metre kalınlığındaki Okjökull buzulu, İzlanda’da yok oluşun eşiğine sürüklenen ilk büyük buz kütlesi oldu. 2012’de yapılan son ölçümler, geriye yalnızca bir volkanın kraterini saran küçük bir buz kütlesinin kaldığını gösteriyordu. Artık hareket etmeyen, cansız ve durağan bir kütle olarak yok oluşun kaçınılmaz girdabında yitip giden Okjökull, nihayet 2014 yılında Oddur Sigurdsson isimli bir glasyolojistin (buzul bilimci) araştırmaları neticesinde “ölü” bir buzul olarak tanımlandı. Sigurdsson hayatının son 50 yılını ülkedeki buzulları fotoğraflamaya adamış bir bilim insanı olarak alanındaki en deneyimli isimlerden biri.
Not Ok!
2017 yılında ABD’li antropologlar Cymene Howe ve Dominic Boyer, ilk buzullarını kaybetmenin İzlandalılar için ne anlama geldiğini anlatan bir belgesel film yapmak adına film yapımcısı Ragnar Hansson ile işbirliği yaptılar. Bu fikirle ortaya çıkan “Not Ok” belgeseli, genel hatlarıyla; önde gelen politikacılar, bilim insanları, sanatçılar ve nesillerdir Ok dağının komşusu olan çiftçilerle yapılan röportajlardan oluşuyor.
“Not Ok” eriyen buzullarla ilgili bir dolu sekansın olduğu tipik bir iklim belgeselinin ötesinde bir anlatı kurgulamaya çalışıyor. İklim değişikliğine karşı verdiğimiz duygusal tepkilerin karmaşıklığını keşfedebilmemiz için somut bir fenomen üzerinden konuyu insan ölçeğine indirgemeye çalışan belgeseldeki narrasyon Ok Dağı’nın perspektifinden şekilleniyor.
Anıt Levha
Filmin ardından, ülkenin iklim krizine yenik düşen ilk buzulu için 2019 yılında bir anma töreni düzenlenmesine karar verildi. 18 Ağustos’ta gerçekleşen tören sırasında, bir zamanlar Okjökull buzulunun örttüğü çorak arazideki yalnız bir kayanın üzerine bronz bir anıt levha yerleştirildi. Levhanın üzerinde İzlandalı yazar Andri Snaer Magnason tarafından kaleme alınan “Geleceğe bir mektup” başlıklı metin bulunuyor. İngilizce ve İzlandaca olarak yazılan metinde şu ifadeler yer alıyor:
Fotoğraf : Jeremie Richard/AFP
“Ok, İzlanda’nın buzul statüsünü kaybeden ilk buzuluydu.
Önümüzdeki 200 yıl içinde bütün buzullarımızın aynı kaderi paylaşacağını düşünüyoruz.
Bu anıt, yaşananların farkında olduğumuzun ve neler yapılması gerektiğini bildiğimizin kabulüdür.
Başarıp başaramadığımızı yalnızca siz bileceksiniz”
Ağustos 2019
415 ppm CO2
Metin, 2019 yılında kayda geçen ve şimdiye dek atmosferde tespit edilmiş en yüksek küresel karbondioksit konsantrasyonu (milyonda 415 parça) ile sona eriyor.
Törene aralarında İzlanda başbakanı Katrín Jakobsdóttir, İrlanda’nın 7. cumhurbaşkanı Mary Robinson ve anma projesine öncülük eden Amerika Birleşik Devletleri’nden yerel araştırmacılar,meslektaşları ve bakanlar da dahil olmak üzere yaklaşık 100 kişilik bir ekip katıldı.
Bellek Bozumu
Buzullar İzlanda’da büyük bir kültürel öneme sahip. Öte yandan dönüşen coğrafya beraberinde bilişsel bir yitimin de kapısını aralıyor. Yazar Magnason “Benim neslim en önemli dağların, fiyortların ve kırların isimlerini ezbere bilirdi. Coğrafyamıza dair ‘öyle’ olduğunu öğrendiğimiz, bir nevi ebedi gerçeklikler olarak zihnimize yerleşen detaylar, artık gerçek olmaktan oldukça uzaklar” diyerek iklim değişikliğinin yarattığı bellek bozumuna da işaret ediyor. Eriyen ve yok olanların yalnızca maddesel yaşantımızın birer parçası olan uzamlı kütleler ve hacimler olmadığını; kolektif geçmişin, idelerin ve nosyonların da büyük bir unutuluşa doğru sürüklendiğini bizlere hatırlatıyor.
Kaynaklar:
Deutsche Welle (www.dw.com). (n.d.). Iceland holds ceremony for first glacier lost to climate change. DW.COM. https://www.dw.com/en/iceland-holds-ceremony-for-first-glacier-lost-to-climate-change/a-50068489
From Iceland — Why Iceland held a glacier funeral: Andri Snær Magnason on memorializing OK glacier & the climate crisis. (2019, August 30). The Reykjavik Grapevine. https://grapevine.is/news/2019/08/30/why-iceland-held-a-glacier-funeral/
Iceland holds funeral for first glacier lost to climate change. (2019, August 19). the Guardian. https://www.theguardian.com/world/2019/aug/19/iceland-holds-funeral-for-first-glacier-lost-to-climate-change
İzlanda’da ‘ölen’ ilk buzul için tören. (2019, August 18). BBC News Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49389332
Luckhurst, T. (2019, August 17). Iceland’s Okjokull glacier commemorated with plaque. BBC News. https://www.bbc.com/news/world-europe-49345912
Not OK (a little movie about a small glacier at the end of the world). (2018, August 19). World Film Presentation | Submission film festivals screenplay. https://worldfilmpresentation.com/film/not-ok-little-movie-about-small-glacier-end-world
(n.d.). not ok movie. https://www.notokmovie.com/
1 comment