Rengarenk süslerle donatılmış Noel ağaçları, kurdeleli hediye paketleri, neşeli aile yemekleri ve tarçını bol kurabiyeler İskandinavya’da Noel’lerinin de olmazsa olmazı. Bunların haricinde, İskandinav halkının yıllardır sürdürdüğü birbirinden ilginç gelenekler de bulunuyor:
Norveç’te Noel Gelenekleri
Norveçliler henüz Hristiyanlıkla tanışmamışken her yıl kışın ortasına denk gelen bir zamanda, hasat döneminin bitişini ve gelecek baharı kutladıkları Yule kutlamaları düzenlerlermiş. Bolca biranın bir yandan demlenip bir yandan da önceki senenin mahsüllerinin içildiği bu kutlamalar eski pagan İskandinav tanrılarının şerefine verilirmiş. 1100 yılında Hristiyanlıkla tanışan Norveçliler, bu tarihten sonra Noel’i de aynı coşkuyla kutlamaya devam etmişler.
Norveç’teki en ünlü Noel geleneği her yıl İngiltere’ye gönderdikleri büyük Noel ağacıdır. Bu ağaç, İngiltere halkının İkinci Dünya Savaşı sırasında Norveç’e yaptığı yardımlara karşılık bir teşekkür sembolüdür. Her yıl binlerce insan Trafalgar Meydanı’ında sergilenen ağacı ve ışıklandırmaları izlemeye gelir.
Norveçlilier kuşların yemesi için Noel boyunca dışarıya buğday demetleri bırakırlar. Bir tür pirinç lapası da çiftlik hayvanlarını koruduğuna inanılan Nisse‘ye bırakılır. Nisse, İskandinav mitolojisinin en ünlü karakterlerinden biridir.
Norveç’in bazı bölgelerinde çocuklar Noel Hikayesi’ndeki karakterlerin kılığına girerek komşu evlere gidip ilahi söylerler. Norveç’in bazı bölgelerinde uygulanan başka bir gelenek ise, ailelerin Noel arifesinden yılbaşı gününe kadar her gece bir mum yakmasıdır. Bu geleneğin uğur getirdiğine inanılır.
Norveç’te Noel boyunca farklı türlerde kek, bisküvi ve hamur işleri yenir. En popülerlerinden biri içinde kuru üzüm, şekerleme kabukları ve kakule bulunan ‘Julekake’ adlı özel bir ekmektir. Noel’e özel öğle yemeği ise tereyağ, şeker ve tarçınla servis edilen pirinç-yulaf lapasıdır. Lapa, akşam yemeklerinden sonra krema ile karıştırılarak tatlı olarak da servis edilebilir. Porsiyonundan badem çıkan kişi pembe veya beyaz renkte, domuz şeklinde bir badem kurabiyesi kazanır.
Gledelig Jul!
Danimarka’da Noel Gelenekleri
Danimarka’da 1 Kasım’da başlayan Noel kutlamaları 24 Aralık tarihine kadar sürer. Özellikle Noel arifesi ayini Danimarkalılar için çok önemlidir. Birçok kişi Noel vaazını dinlemek için o gün kiliseye akın eder.
Danimarka’da her yıl Noel’e özgü, ‘julemærket’ adı verilen posta damgası, pul ve çıkartmalar üretilir. Noel tebrik kartları gönderirken satın alınan ‘julemærket’lerden elde edilen gelir kiliseye bağışlanır.
Noel’de hayvanları ödüllendirmek de Danimarkalıların Noel gelenekleri arasında. Noel arifesinde birçok Danimarkalı yanına yiyecek alarak akşam yemeği öncesinde parkta veya ormanda yürüyüşe çıkar, getirdikleri bu yiyecekleri hayvanların yemesi için etrafa bırakırlar.
Danimarka’da her yıl televizyonlarda Aralık ayının ilk gününden başlayıp 24 Aralık’ta son bulan Julekalender (yılbaşı takvimi) adlı bir televizyon dizisi gösterilir. İlk kez 1962’de gösterilen Julekalender’daki her hikayede, kötü karakterler Noel’i mahvetmeye çalışırken ana karakterlerin bunu önlediği bir olay döngüsü izlenir.
Tarçınlı ve vanilyalı Noel bisküvileri Danimarka’da Noel’i Noel yapan bir diğer detay.
Glædelig Jul!
İsveç’te Noel Gelenekleri
İsveçlilierin en önemli Noel kutlaması 13 Aralık’ta kutlanan St. Lucia Günü’dür. Efsanaye göre Lucia, 304 yılında inancı yüzünden idam edilmiş genç bir kızdır. Roma’da inançları yüzünden işkence gören ve saklanmak için yeraltı mezarlarına sığınan Hristiyanlara gizlice yiyecek götürdüğüne ve ellerinde daha çok yiyecek taşıyabilmek için mumları başına geçirdiği bir taç üzerinde taşıdığına inanılır.
İsveç’in birçok yerindeki St. Lucia kutlamalarında, belinde kırmızı bir kuşak ve başında mumların dizildiği taç bulunan beyaz elbise giymiş bir kız temsili olarak bulunur. 12 yaşından küçük çocuklar elektrikli mum taç takarken, yaşı daha büyük olanlar genellikle gerçek mumlardan yapılmış taç giyerler. Ayrıca, tüm ülkeyi temsil eden bir Lucia da atanır. Bu kişi yaşlı bakımevlerini ve hastaneleri ziyaret ederek geleneksel şarkılar söyler ve oradaki insanlarla vakit geçirir.
İsveçlilerin bir diğer Noel geleneği ise Noel arifesinde Donal Duck izlemek. 1959 yılında beri her Noel Arifesi 15:00’da Noel için özel olarak hazırlanmış “Donald Duck and his friends wish you a Merry Christmas.” bölümü yayınlanır. Verilere göre İsveç toplumunun % 40-50’sinin televizyon ekranı bu bölümü izlemek için açık oluyor.
Bazı İsveçlilier, ‘Yule Keçisi’ adında Noel kutlamalarını koruduğuna inanılan görünmez bir yaratığın varlığına inanıyor. Noel ile yılbaşı arasındaki sürede erkekler keçi kılığında ev ev gezip şarkı söylüyorlarmış. Bu özel kutlama Julebukking olarak biliniyor.
God Jul!
Finlandiya’da Noel Gelenekleri
Finlandiya’da Noel kutlamalarında en önemli gün Noel arifesidir. Finlandiya’nın eski başkenti Turku’da Noel arifesi öğlen 12’de yapılan bir törenle 20 gün sürecek bir ‘Noel barışı’ ilan edilir. Finlandiya halkına mutlu bir Noel dilenerek, kutlamaları huzur içinde yapmaları ve aşırılıktan kaçınmaları öğütlenir. Bu gelenek 13. yüzyıla kadar uzanmakta olup günümüzde bu geleneği hala devam ettiren tek Nordik ülkesi Finlandiya’dır.
Finlandiyalılar Noel Baba’nın Finlandiya’nın kuzeyinde yer alan Laponya’da yaşadığına inanıyorlar. Sadece Finlandiyalılar değil dünyanın farklı noktalarındaki birçok kişi de aynı görüşte, her Noel dünyanın farklı yerlerinden Noel Baba’ya yazılmış mektuplar yağıyor.
Finlandiya Noel geleneklerinde de hayvanlar unutulmamış. Noel boyuca Finlandiyalı çiftçiler ağaçlara fındık veya iç yağıyla doldurulmuş torbalar ve buğday demetleri asıyorlar.
Bir diğer Finlandiya Noel geleneği ise temizlik. Finlandiyalılar kutsal sayılan 3 gün (Noel arifesi, Noel Günü, Noel’in ertesi günü) boyunca evlerini temizliyorlar.
Hyvää joulua!
İzlanda’da Noel Gelenekleri
İzlandalıların Noel geleneklerinin başında yeni bir giysi veya kitap almak bulunuyor. İnanışa göre, eğer Noel Günü üzerinizde yeni alınmış bir kıyafet parçası yoksa Noel kedisi tarafından yenebilirsiniz. Çocuklara genellikle kıyafet yanında mum ve kart hediye ediliyor.
Dünyanın büyük bir bölümünün aksine, İzlandalılar tek bir Noel Baba’ya inanmıyor. Onun yerine ‘13 Yule Lads’ olarak bilinen Noel Baba topluluğuna sahipler. Yıl boyunca dağda anneleri Grýla, sıska kocası Leppalúði ve Noel kedisi ile birlikte yaşadıklarına inanılan Noel Babalar, 12-16 Aralık arasında teker teker şehre inerek uslu çocuklara hediye dağıtıyorlar.
İzlandalıların geleneksel Noel yemeği kuzu rostodan oluşuyor. Çoğu zaman lezzet katmak için tütsüleyerek yemeyi tercih ediyorlarmış.
Gleðileg jól!
2 comments