Vitis Vinifera, yeryüzünde kültürü yapılan en eski meyve türlerinden birinin anası. Hikayesi insanlığın tarih içerisindeki yolculuğu ile özdeşleşmiş, kadim anlatılar ve inanışlarda tanrısal olarak kabul edilen “şarap veren asma”. Nesillerdir devam eden vitikültür çalışmaları neticesinde, şarap dünyasında, en iyi sonuçlarını 30-50°C kuzey ve güney enlemleri arasında verdiği kabul edilen bu kutlu ağaççık, şimdilerde gözünü yüksek bir potansiyel gördüğü yeni coğrafyalara dikiyor!
Kuzey Atlantik bölgesinin daha ılıman bir iklime sahip olduğu 10-13. yüzyıllar arasında, Danimarka ve İsveç’te, Katolik manastırlarının çevresinde kurulan üzüm bağlarına dair bazı kanıtlar bulunsa da; üzüm, İskandinavya’da hiçbir zaman doğal bir mahsul olmadı. Şimdilerde ise; küresel ısınma, dayanıklı hibrit türler, teknolojideki ilerlemeler, artan ilgi ve coşku sayesinde kuzey kıyılardaki bağ alanları her geçen yıl büyüyor ve birbiri ardına açılan şaraphanelerle birlikte bölgede giderek gelişen bir pazar görüyoruz. Bu sebeple, bir zamanlar beyhude bir uğraş olarak görülen bağcılık, İskandinavya’daki bir avuç şarap imalathanesi için kaçırılmaz bir yatırım fırsatına dönüştü. Öyle ki, 15 yıl önce, Danimarka’daki ticari üzüm bağlarının sayısı yalnızca 2 iken şu an ülke genelinde 90’ın üzerinde işletme bulunuyor. Bu sayı İsveç’te 50’yi bulurken; daha soğuk bir iklime sahip olan Norveç’te ise faaliyet gösteren 40 şarap üreticisi bulunuyor.
Üzümler
Bölgede yetiştirilen üzümler, bölge şartları gözetilerek özenle seçilmiş ve çaprazlanmış türlerden oluşuyor. Oldukça soğuk geçen kış mevsimi, kısa büyüme dönemi, üzümlerin şeker içeriklerini arttırmalarına yardımcı olmayan zayıf güneş ve düşük sıcaklıklar genellikle yüksek asitli şaraplar ortaya çıkarmaktadır. Bu koşullarda bile hayatta kalabilecek yüksek dirençli üzüm türlerinden bazıları şunlardır: Beyaz üzüm Solaris ve siyah üzüm türleri olarak Rondo ve Regent iyi sonuçlar verdiği kanıtlanmış çeşitlerdir. Bunların hepsi, dona ve bağda karşılaşılabilecek küf-mantar hastalıklarına karşı güçlü bir direnç göstermesi için çaprazlamalarla yaratılan, Kuzey Avrupa’da yaygın olarak “piwi” adı ile bilinen hibrit üzümlerdir. Bazen “süper biyo” üzüm olarak da adlandırılan bu tür dirençli üzümler, bağda daha az müdahale olanağı sağlarlar. Bu da İskandinavya’daki organik tarıma duyulan ilgiyle oldukça uyumludur.
Küresel Isınma
İklimbilimciler küresel şarap haritasının 2050 yılına dek değişeceğini düşünüyor. Sektörde, özellikle son yıllarda bu görüşü destekleyen ticari hamleler yapılmaya başlandı bile. Fransız şarap üreticilerinin, gelecekteki başarılarını iklim değişiklikleri karşısında güvence altına almak için İngiltere’de toprak satın almaları, yine Fransa’da bazı pilot bölgelerde, Tunus gibi Kuzey Afrika ülkelerinden getirilen üzüm türleri için fizibilite çalışmalarının yapılması, İspanyol ve İtalyan şarap üreticilerinin, şarap lezzetlerini gelecek yıllarda da tanınabilir kılmak adına bağlarını dağların kenarlarına veya gölgeli, kuzeye bakan yamaçlara taşımaları, iklimsel öngörünün neden olduğu ‘mecburi trendin’ somut adımları olarak görülüyor.
Bu doğrultuda, 50 yıl içerisinde, İskandinavya ikliminin de Kuzey Fransa’ya benzeyeceği tahmin ediliyor. Küresel ısınmanın etkisiyle bölgesel sıcaklıklar ortalama 6 °C artarken, bu durum, Nordik bağcılar ve üzümleri için daha ılıman kışlar ve daha uzun bir büyüme mevsimi sağlıyor. Danimarkalı bir şarap üreticisi olan; Skaersogaard Vin’in kurucusu Sven Moesgaard, The Newyork Times’a verdiği röportajda “Önümüzdeki yıllarda, İskandinavya’da daha fazla şarap üretileceğini düşünüyoruz. Geleneksel olarak sektöre hâkim olan ülkelerin yıllık üretimlerinde ise düşüş göreceğiz. İklim değişikliklerindeki fırsatları değerlendiriyoruz” diyor.
Ülkelere Göre İskandinavya Şarapları
Danimarka
Danimarka İskandinavya şarapları kavramını dünyaya kazandıran şarap ilk İskandinav ülkesi. Sahip olduğu görece ılıman iklim sebebi ile bu akımda hem öncü hem de en büyük üretime sahip ülke olarak göze çarpıyor. Kopenhag ise son yıllarda dünyanın dört bir yanından gastronomların ilgisini çeken; Avrupa’nın gurme başkentlerinden biri oluverdi. Özellikle niş bir alan olarak doğal şarap yapımı, restoratörlerin ve meraklıların emek, zaman ve para harcadığı bir uğraş haline geldi. Bununla birlikte, Danimarka’da özellikle köpüklü şarapları ile bilinen Dons bölgesi, 2018 yılında Avrupa Birliği tarafından onaylanan coğrafi işaret ve korumalı menşe adı (PDO) alarak Danimarka’yı şarap üretiminde kendi apelasyonu olan en kuzeydeki Avrupa ülkesi yaptı.
İsveç
İsveç’te yer alan yaklaşık 50 şaraphanenin büyük bir çoğunluğu ülkenin güneyindeki Skåne ilinde bulunuyor. Baltık adaları Gotland ve Öland da şarapçılık için uygun iklime sahip bölgeler olarak bazı üreticilere ev sahipliği yapmaktadır. Bu bölgelerdeki toprak yapısı, çoğunlukla buzul hareketlilik sonucu oluşan yüksek mineral içerikli morenlerden (buzultaşı) oluşmaktadır. Bu özelliği sebebi ile ‘wine geek’leri meraklandıran İsveç şaraplarına olan ilgi her geçen gün artıyor. Yakın zamanda uluslararası yarışmalarda da başarı gösteren İsveç şarapçılığına dair ilginç bir not ise; İsveç’teki şaraphanelerde alkol satışı ve servisi yapılamamasıdır. Başka bir yazının konusu olacak Systembolaget isimli alkol satışını düzenleyen devlet tekelindeki bir kurumun sebep olduğu bu durum, İsveçli şarap üreticileri için şimdilik bir engel teşkil etmiyor. Bununla birlikte İsveç ve Norveç’te henüz şarap için oluşturulmuş menşe koruma sistemi de yoktur. Bu da yoğun denetim ve spesifikasyonla iş gören Avrupa şarap endüstrisi için tüm şarapların sofra şarapları olarak sınıflandırıldığı ve kaliteli şaraplar için bir ayrım olmadığı anlamına gelmektedir.
Norveç
Norveç, İskandinavya şarapları denildiğinde en küçük şarap üretim hacmine sahip ülke olsa da meyve şarapları konusunda oldukça uzun, kültürel bir geçmişe sahip. Gezegenin en kuzeyindeki üzüm bağları Norveç’in Telemark bölgesinde bulunmaktadır. Alaska ile aynı enlemlerde bulunan bu bölgenin iklimi Gulf Stream akıntıları sebebi ile yumuşamaktadır. İsveç’te olduğu gibi Norveç’teki yetiştirme alanları da asmalara mineral bakımından oldukça zengin topraklar vadetmektedir.
Tat profilleri ve gelişme potansiyeli ile heyecanlandıran İskandinavya şarapları için biçilen değer, yoğun iş gücü ve kısıtlı üretim sebebi ile oldukça yüksek. 30-40 Euro bandında seyreden fiyatlar, dünyanın her köşesinden bir kaç dolara oldukça başarılı şaraplar bulabildiğiniz şu dönemde, çoğunlukla meraklarını yatıştırmak isteyen şarap severlere hitap ediyor. Yine de artan üretimle birlikte gelecek yıllarda etiket fiyatlarında da bir düşüş yaşanmasını bekliyoruz.
Kaynaklar:
Alderman, L. (2019, November 9). Scandinavian wine? A warming climate tempts entrepreneurs (Published 2019). The New York Times – Breaking News, US News, World News and Videos. https://www.nytimes.com/2019/11/09/business/wine-scandinavia-climate-change.html
Global warming creates unique opportunity for scandinavian wine. (2020, August 21). Swedes in the States | The Largest Digital Community for Everything Nordic in the United States. https://swedesinthestates.com/global-warming-creates-unique-opportunity-for-scandinavian-wine/
How climate change impacts wine. (2019, October 14). https://www.nytimes.com/interactive/2019/10/14/dining/drinks/climate-change-wine.html
Nässén, S., & Johannson, Å. (2019, June 19). Scandinavian wines come to Piedmont. BKWine Magazine. https://www.bkwine.com/features/tastings/scandinavian-wines-come-piedmont/
Wines from Scandinavia – The new gastronome. (2019, April 16). The New Gastronome. https://thenewgastronome.com/wines-from-scandinavia/
1 comment