Samiler, Kuzey İskandinavya’da çok uzun yıllardan beri yerleşik olan etnik bir grubu temsil ediyorlar. Ural dil ailesinin Fin-Ugor koluna bağlı dilleri konuşan yerel halk günümüzde yoğun olarak Norveç, İsveç, Finlandiye ve Rusya’nın kuzeyinde yaşıyor. Yaklaşık 4000 yıl önce Vikinglerden kaçan Samilerin bu bölgelere yerleştiği biliniyor. Ortaçağda bu bölgedeki en kalabalık nüfusu oluşturan Samiler ile Vikingler arasındaki mücadele zamanla yerini ticari bir dostluğa bırakmış. Günümüzde 80.000-100.000 arası nüfusa sahip Samilerin yarısından fazlası Norveç’te yaşıyor.
Samiler aynı zamanda ‘Lapon’ veya ‘Lapyalı’ olarak da adlandırılıyor. Yama anlamına gelen ‘Lapp’ kelimesinden türetilen bu kelime Samilerin giydiği rengarenk giysilerden esinlenerek kullanılmaya başlanmış. Ancak, yerel halk bu tabiri aşağılayıcı bir ifade olarak algıladığından kullanılmasını istemiyorlar.
Farklı ölçütlere göre sınıflandırılmış dokuzdan fazla Sami dili bulunuyor, bu dillerden üçü ise Kuzey Norveç’te aktif olarak kullanılıyor. Birbirine yakın coğrafyalarda yaşayan yerli halk farklı Sami dilleri kulllanmalarına karşın kolaylıkla iletişim kurabiliyorken, daha kuzeyde yaşayan Samilerin dilleri büyük ölçüde farklılaşıyor. Yerel dilleri yanında yaşadıkları ülkelerin dillerini de konuşan Samiler Norveççe, Fince, Estçe, Macarca ve Rusça dillerini de konuşuyorlar. Nüfuslarının yoğun olduğu Finnmark gibi kuzey Norveç bölgelerinde ise Sami dili ana dil olarak kullanılıyor.
Sami Kültürü ve Gelenekleri
Samilerin kültüründe ‘joik’, ‘gákti’ ve ‘duoddji’ kelimeleri önem taşıyor. Joik; bir insan, hayvan ya da yere adanmış geleneksel şarkılardır. Sami kültüründe önemli bir yere sahip bu şarkılar Avrupa’da hala canlı tutulan en eski kültürel ögelerden biridir. Gákti ise kutlamalarda giyilen geleneksel Sami kıyafetlerine verilen isimdir. Duoddji, zanaat anlamına gelen bir kelime olup Samilerin çeşitli alanlarda korudukları el sanatlarını ifade etmesi açısından önemlidir. Samiler kalay nakışı, inci işlemeciliği, ayakkabı bağı dokuma, ceket dikişi, ahşap oymacılığı ve bıçak yapımı gibi birçok zanaatı hala korumaktadır.
Modern Zamanda Samiler
Samileri modern dünyadan uzak soyutlanmış bir etnik grup olarak algılamak büyük bir hata olur. Samiler kültürlerini ve kimliklerini korumak adına büyük mücadeleler vermelerinin yanında günümüzün getirdiği kültürel gelişmeleri de yaşamlarıyla harmanlamada oldukça başarılılar. Sami Ulusal Tiyatrosu Beaivas, Sami dillerinde yayınlanan zengin edebi içerikler, medya ve yayın eserleri ile kültürünü canlı tutmaya devam ediyor.
Her azınlık gibi yıllarca asimile etme girişimlerine maruz kalmış olan Samiler, 1989 yılında kurulan Sami Parlamentosu’nda karşılaştıkları sorunlara çözümler bulmaya çalışıyorlar. Genç Samilerin ve Samilere yakın yaşayan toplulukların geçen zaman içerisinde Sami kültürüne olan ilgisi de artmaya devam ediyor. Samilerin yaklaşık 100 yıl önce haklarını ve kültürlerini korumak için biraraya geldikleri 6 Şubat her yıl Sami günü olarak kutlanıyor.
3 comments