Haltija ya da bilinen diğer adıyla haltia, Fin mitolojisinde bir kişiyi ya da bir şeyi koruyan ve yardım eden ruh, cüce, cin, peri veya elflere verilen ad. Kelime, belirli bir bölgenin hükümdarı ya da efendisi anlamına gelen Gotik Cermen dillerindeki haltijar‘dan türetiliyor. Kelimeye etimolojik olarak bakıldığında ise birçok varsayım karşımıza çıkıyor. Fince yönetmek, usta olmak ya da emir vermek anlamına gelen ‘hallita’dan geldiği de diğer düşünceler arasında.
Küçük, insan benzeri, çoğunlukla görünmeyen ve gizemli olduklarına inanılan haltijalarının her birinin görevi kendine özel ve ilgilenmeleri gerekenler alanlar farklı. Bu inanışta birçok haltija türü bulunuyor ve bu türlere ‘Väki’ deniliyor. Väki, kelimenin kullanıldığı yere göre güç veya grup, halk, birlik anlamına geliyor. Haltijalardan genellikle halk olarak bahsediliyor.
Birçok ortamın ve malzemenin haltija väkisi bulunuyor;
Metsän Väki- Orman Haltijaları; ormanın büyülü güçlerini temsil etmektedir.
Veden Väki- Su Haltijaları; suyun hasta edebilen ve iyileştiren gücünü temsil etmektedir.
Naisen Väki- Kadın Haltijaları; kadınların özel büyülü güçleri anlamına gelmektedir.
Kalman Väki- Ölüm Haltijaları; hayaletler ve ruhlar anlamına gelen bu haltijalar aynı zamanda bir mezarlıkta bulunabilen büyülü güç anlamına da gelmektedir. Bu güç insanları hasta edebiliyor ya da diğer insanlara karşı da kullanılabiliyor.
Tulen Väki- Ateş Haltijaları; ateşin ruhlarını temsil etmektedir. Aynı zamanda ateşin yıkıcı güçleri ve sıcak havanın iyileştirici gücü olarak kullanılabiliyor. Örneğin saunanın şifalı ortamı bu duruma bağlanır.
Vuoren Väki- Dağ Haltijaları; genellikle tepelerin ve büyük taşların haltijaları anlamına gelmektedir.
Puun Väki- Ahşap Haltijaları; ağaçları temsil etmektedir. Ayrıca tahta bir nesneye çarptığınızda acıya neden olabilen ahşap malzemenin gücü anlamına da geliyor.
Raudan Väki- Demir Haltijaları; demirden haltijalar anlamına gelmektedir. İnsanlara zarar verebiliyorlar ancak bu haltijalara verdikleri yaraları iyileştirmesi de emredilebiliyor.
Haltija väkileri zaman zaman birbiriyle de çatışabiliyor. Mesela odun yandığında bu ateş väkisinin ahşap väkisine saldırısı anlamına geliyor. Yüzerken hastalandıysanız bunun su väkisinden geldiği, iyileştirici gücünün de sauna aracılığıyla ateş väkisinde olduğuna inanılıyor. Haltijalar elbette ki sürekli çatışmıyorlar. Hayallerinizi gerçekleştirmek ve sizi kötü şeylerden korumakla görevli haltijalar da var. Bunlara, Hyvä haltijaları deniliyor. Hyvä, fince iyi anlamına geliyor.
Haltijalar, inanışın içinde olan insanların karşılarına birçok yerde çıkabiliyor. Mesela; ölen sevdiklerinin ardından teselli arayanlar, Kalman väki ile sık sık karşılaşıyorlar. Kalmanlar ölümün meydana geldiği yerde ya da mezarlıklarda yaşar. Hayalet gördüğünüzde ya da yanınızda bir varlık hissettiğinizde bu genelde haltijaya yakın olduğunuz anlamına gelir. İnanışın içerisinde olmayınca biraz ürkütücü gelen haltijalar, inanmaya başlanılan noktada birçok yerde sana yardımcı olabilecek bir güç olması sebebiyle rahatlatıcı olabilir gibi gözüküyor.
Haltijalar sadece mitolojik özellikleriyle kalmıyor aynı zamanda günümüzün popüler kültürüne de ilham oluyorlar. J.R.R. Tolkien‘in ölümsüz eseri Yüzüklerin Efendisi’ndeki elflerde, haltijalardan esinlendiği düşünülüyor. Tolkien’in eserlerinde, İskandinav mitolojisi ve dilinden ilham aldığı da zaten su götürmez bir gerçek.
