Sauna, İskandinav kültürünün şüphesiz en önemli geleneklerinden biridir. Tarih boyunca İskandinav halkı için vazgeçilmez bir ritüel olarak görülmüş ve günümüze kadar bu mistik özelliğini korumayı başarmıştır. Bunun temelinde muhtemelen saunanın rahatlatıcı ve ferahlatıcı etkisi yatmaktadır. Tarih öncesi zamanlara dayanan sauna geleneği, bilimin saunanın sağlık üzerindeki olumlu etkilerini ortaya çıkarmasıyla, İskandinavların yaşamında daha da önemli bir yere sahip olmuştur. İskandinav sauna kültürü hakkında İskandinav ülkeleri arasında tatlı çekişmeler de sürmektedir. Özellikle Finlerin Norveçlilerin sauna ritüellerini biraz ‘ruhsuz’ bulduklarına dair söylentilere rastlamak mümkün.
İskandinav Sauna Kültürü Tarihi
Saunanın nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı bilinmemektedir, ancak takip edilebilen kayıtlara göre M.Ö. 7000’lere uzanan bir tarihi olduğu düşünülmektedir. Eski zamanlarda saunanın birçok dini ritüel ve batıl inançla ilişkilendirildiği de bilinmektedir. Örneğin, sauna elflerinin (Saunatonttu) sauna kabinlerinin bakımından sorumlu olduğuna ve kötü davranışlar sergileyenlerin bu elfler tarafından cezalandırılacağına inanılırmış.
İlk saunaların karanlık, dumanla kaplı (o zamanlar baca sistemi uygulanmadığı için geleneksel saunaların ilk örnekleri yanan odunun dumanın kabin içerisinde kaldığı saunlardır) ve toprak zeminli olduğu bilinmektedir. Doğu Slavların kültürüne ait en eski kronik olduğu tahmin edilen Nestor Kroniği’nde, sauna kabinlerine çıplak giren insanların dal demetleri ile kendilerini dövdükleri ve ardından üzerlerine soğuk su döktükleri anlatılmıştır. Bu gelenek günümüzde tam anlamıyla sürdürülmese de huş ağacı dallarından yapılmış fırçalar keselenmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu fırçalar saunanın sıcaklığıyla buharlaşan esanslarıyla hoş bir koku oluştururlar.
Her evde sauna
Sauna her ne kadar İskandinavya’nın genelinde yaygın olsa da, Finlerin bu geleneğin hakkını en çok veren toplum olduğunu söylemek yanlış olmaz. Ulaşılabilen verilere göre, yaklaşık 5.5 milyon nüfusa sahip Finlandiya’da 2 milyon sauna bulunuyor. Yeni doğan bebekler hariç tüm Finler hayatlarında en az bir kez saunaya gitmişlerdir. Diğer bir ifadeyle, dünyaya yeni gelmenin şaşkınlığını atlatan her Fin saunayla tanışıyor. Sauna Finlerin yaşamında bu kadar önemli bir yer tutunca, hemen hemen tüm evlerde sauna bulunması çok da şaşırtıcı değil. Yazlık veya kışlık olarak kullanılan tatil kabinlerinde de mutlaka sauna bulunuyor Finlandiya’da.
Norveç’te ise evlerin genelinde ve tatil kabinlerinde sauna Finlandiya’daki kadar yaygın değil. Norveçliler daha çok sauna otellerini ve sauna bulunan spor merkezlerini tercih ediyorlar. Ancak, son zamanlarda sauna kültürünün Norveç’te de popülerleşmeye başladığını söylemek mümkün. Buna paralel olarak, sauna olan evlerin sayısı da yıldan yıla artıyor. Ayrıca, 100 kişilik kapasite ile dünyanın en büyük saunalarından biri olan Ardna, Norveç’te bulunuyor. İskandinavya genelinde toplu alanlarda kullanıma açık saunalar oldukça yaygın. Şehir merkezlerinde veya doğayla baş başa kalabileceğiniz bölgelerde farklı alternatifler sunan saunalar mevcut.
İskandinav Sauna Kültürü: Sauna sonrası soğuk şok
Sauna sonrası soğuk duş almak veya buz gibi okyanus suyuna atlamak da İskandinavlar arasında oldukça yaygın. Soğuk şokun cildin yaşlanmasını geciktirdiği ve bağışıklık sistemini iyileştirdiği biliniyor. İskandinavlar saunaya genellikle çıplak giriyorlar ve tahmin edilebileceği gibi çıplak sauna Finlandiya’da daha yaygın. Toplu kullanıma açık saunalarda ise sadece kadınlar ve erkekler için ayrı kabinler bulunuyorsa çıplak girişe izin veriliyor.
Saunanın Faydaları
Saunanın bilimsel olarak da desteklenen birçok fiziksel faydası bulunuyor. Bunların başında yüksek sıcaklıkla artan kan dolaşımı ve terleme ile atılan toksinler geliyor. Düzenli olarak uygulandığında kişinin genel sağlığı ve zindeliğini önemli ölçüde iyileştiriyor. Aynı zamanda stres seviyesini azalttığı ve kişilerin ruh sağlığını iyileştirdiği de biliniyor. Dünya ile ilişkiyi kesip sadece kendinize zaman ayırabileceğiniz mükemmel bir zaman kazandırmış olması da cabası. Bunun tam tersi olarak İskandinavlar saunayı sosyalleşmek için de sıkça tercih ediyorlar. Aileniz veya arkadaşlarınızla saunada sohbet eşliğinde keyif yapmak oldukça yaygın bir İskandinav aktivitesi. Hatta bazı kutlamaları sauna da yapmayı tercih edenler bile bulunuyor.
