İskandinav örgü kültürünün en öne çıkan parçaları şüphesiz hepimizin aşina olduğu örme kazaklar. Başta İskandinavlar olmak üzere birçoğumuz için bu kazaklar kışın gelişinin en önemli sembolleri arasında. İskandinav kültüründe örgü sanatının tarihi Vikinglere kadar uzansa da, global popülerliğe ulaşması 1950-1970’ler arasında gerçekleşmiş. Marilyn Monroe, Grace Kelly ve Prens Charles o dönemde Nordik örgü kazakları ile poz veren ikonik isimlerden sadece birkaçı.
İskandinav Kültüründe Örgü Sanatının Tarihi
İskandinav kültüründe örgünün tarihiyle ilgili kesin bilgilere ulaşmak bir hayli zor. Norveç Halk Müzesi‘nde 1700’lü yıllara ait örgü kıyafetler sergilenmekle birlikte, Viking Dönemi (8-11. yy)’ne ait örgü numunelerinin bulunduğu ancak sergilenemeyecek kadar hassas ve yıpranmış oldukları kayda geçiyor. Diğer yandan, İskandinav ülkelerinin uzun yıllar Danimarka egemenliği altında oluşu bu coğrafyada örgü sanatının gelişiminin büyük ölçüde Danimarka kültürü etkisi altında olduğunu düşündürüyor. Danimarka egemenliğinin son bulmasının ardından her ülke örgü paternelerindeki küçük değişiklerle kendi kimliğini oluşturmaya çalışmış.
Örgü, İskandinav coğrafyasının genelinde popüler olsa da başı çeken ülkeler arasında İzlanda ve Norveç geliyor. İzlanda’da üretilen boğaz kesiminin kazağın her iki yüzünde de aynı örüldüğü ve saf koyun yününden örülen lopapeysa kazakları oldukça popüler. Dünya’nın başka hiçbir bölgesinde üretilemeyen bu yün yüksek kalitesi, parlaklığı ve suya dayanıklılığıyla ön plana çıkıyor. İzlanda’da ilk örgü örneklerine 16. yüzyılın ortalalarında rastlansa da, kayıtlara göre lopapeysa 1950’li yıllarda ortaya çıkmış ve İzlanda’nın semboli haline gelmiş.
Norveç’te ise örgü uzun yıllar alt sınıf için önemli bir gelir kaynağı olarak görülürken üst sınıf için lüks bir eşya olarak değerlendiriliyormuş. Norveç’in önemli liman şehirlerinden olan Bergen, örgü giysilerin ticaretinin yapıldığı önemli bir nokta konumundaymış. Zamanla artan popülerliği ile birlikte örgü sanatı birçok kişi tarafından öğrenilmeye ve meslek olarak icra edilmeye başlamış.
İskandinav Örgü Paternleri
İzlanda örgü kazakları doğal koyun yünü renginde veya basit yöntemlerle birkaç ton açılmış veya ağartılmış ipliklerle örülüyor. Norveç örgü kazaklarında ise İzlanda’daki örneklerine kıyasla daha canlı renkler tercih ediliyor. Her ülkenin modellere farklı bir hava katan ikonlaşmış paternleri bulunuyor. Daha önce bahsettiğimiz lopapeysa İzlanda’nın en popüler modeli iken, yıldız figürü ile özdeşleşmiş selburose Norveç’in sembolik paternleri arasında. Aslında, Norveç ile özdeşleşen seburose’nin kökeninin Avrupa, hatta Mezopotamya, olduğuna dair bilgiler mevcut. Ancak, Norveçliler bu paterni o kadar benimsemişler ki, kısa sürede ülkede hızla yaygınlaşmış ve revize edilen tasarımıyla Norveç’in dünyaya tanıttığı yeni bir simge haline gelmiş.
