İlk kez 1970 yılında New York’ta kutlanan Onur Haftası, her yıl dünyanın farklı noktalarında lokal organizasyonlar tarafından düzenlenen çeşitli etkinliklerle kutlanmaya devam ediyor. LGBTQI haklarının savunulması ve farkındalık yaratılması açısından önem taşıyan bu etkinliklerin en büyüğü WorldPride ise her yıl farklı bir ülkenin ev sahipliğinde düzenleniyor. İlk kez 2000 yılında kutlanan WorldPride’ın bu yılki merkezi İskandinavya.
Danimarka ve İsveç’te eş zamanlı gerçekleştirilecek WorldPride 2021 ilk kez İskandinav ülkelerinde ve aynı yıl birden fazla ülkede kutlanmış olacak. Kopenhag ve Malmö’de gerçekleştirilecek etkinlikler arasında canlı konserler, söyleşiler, insan hakları ve LGBTQI ayrımcılığının tartışılacağı konferanslar da bulunuyor. Onur Haftası’nın 50. yıl kutlamalarına denk gelmesi bu seneki WorldPride etkinliğini daha da önemli kılıyor.
İskandinavya’da LGBTQI Haklarının Gelişimi
İskandinav ülkeleri, LGBTQI haklarını en erken tanımaya başlamış ve bugüne kadar en çok gelişim göstermiş ülkelerin başında geliyor. Ülkelerin LGBTQI hakları gelişmişlik endeksini gösteren Rainbow Europe 2020 sıralamasında Norveç ve Danimarka (% 68) üçüncü, Finlandiya (% 65) beşinci, İsveç (% 63) altıncı ve İzlanda (% 54) dokuzuncu sırada yer alıyor. Aynı listede, Türkiye % 4 gelişmişlik oranıyla Azerbeycan’dan sonra en az gelişmişlik oranına sahip ülke.
Danimarka
Danimarka dünyada eşcinsel birlikteliğini yasal olarak tanıyan ilk ülke. 1933’te yaşanan bu gelişmenin ardından, 1989 yılında eşcinsel çiftlerin medeni birlikteliğini tanıyan bir yasa çıkarıldı. Eşcinsel evliliğinin yasallaşması ise ancak 2012 yılında gerçekleşebildi. İlk cinsiyet değiştirme ameliyatı 1951 yılında Kopenhag’da yapıldı ve Danimarka 2014 yılında cinsiyet değiştirme ameliyatını tıbbi izin gerekliliğinden çıkaran ilk ülke oldu.
İsveç
İsveç eşcinsel birlikteliğini yasal olarak ilk kez 1944 yılında tanıdı. Ardından, 1972 yılında cinsiyet değiştirme ameliyatını yasallaştırdı ancak zorunlu kısırlaştırma şartı ancak 2013 yılında kaldırıldı. Yakın dönemde İsveç parlamentosundan geçen kararlar arasında lezbiyenlere inseminasyon hakkı tanınması (2005), eşcinsel evliliklerin yasallaşması (2009) ve cinsel yönelime bağlı ayrımclığın suç sayılması (2011) bulunuyor.
Norveç
Norveç’te eşcinsel birlikteliğin tanınması diğer İskandinav komşularından çok sonra, 1972 yılında gerçekleşti. 1981 yılında, Norveç cinsel yönelime bağlı ayrımcılığa karşı yasa çıkaran sayılı ülkelerden biriydi. Eşcinsel çiftlerin medeni birlikteliğini Danimarka’dan sonra 1993 yılında tanıyan Norveç’te, eşcinsel evlilik 2009 yılında yasallaştı. Ayrıca aynı yıl, eşcinsel çiftlere çocuk evlat edinme hakkı tanıyan kanun çıkarıldı. Cinsiyet değiştirme ameliyatlarında psikiyatrik muayane koşulu 2016 yılında kaldırıldı.
İzlanda
İzlanda, 1940 yılında eşcinsel birlikteliği suç olmaktan çıkardı. Eşcinsel çiftlerin medeni birlikteliği ilk kez 1996 tanındı ve yasa 2010 yılında eşcinsel evlilik yasası olarak değiştirilerek çiftlere kanuni evlilik hakkı verildi. 2006 yılında eşcinsel çiftlerin inseminasyon ve çocuk evlat edinme haklarının yer aldığı yasal düzenlemeler gerçekleştirildi.
Finlandiya
Finlandiya İskandinav komşuları arasında eşcinsel hakları konusunda en geç harekete geçen ülke. Finlandiya’da eşcinsellik 1971 yılında suç olmaktan ve 1981 yılında hastalık olarak değerlendirilmekten çıkarıldı. Transseksüelliğin hastalık olarak değerlendirilmesini engelleyen yasa ise ancak 2011 yılında hayat geçirildi. Eşcinsel evlilik ve çocuk evlat edinme izni Fin Parlamentosu tarafından 2014 yılında onaylanmasına rağmen yasanın yürülüğe girmesi 2017 yılında gerçekleşti.
