Finlandiya’da evsiz olmak, diğer ülkelerde evsiz olmaktan zor olmamalı. Geçimini sağlayamadığın için ev bulamamak ve sokağa düşmek pek çok ülkede görülen bir sorun. Almanya nüfusunun %35’i, Fransa nüfusunun %50’si ve İngiltere nüfusunun %7’si bu sorunla karşı karşıya. Fakat Finlandiya’da bu sorun çok az görünüyor. Peki bu başarının sırrı ne?
Anahtar Kelime : Housing First
2007 yılında bir önerge ortaya atıldı.
Başında ev olmayan biri, diğer sorunlarını çözemez.
Bir evsiz için normalde eve sahip olma süreci şu şekilde işliyor.
Bu süreçte öncelikle para kazanarak Barınaklara, Hostellere ve geçici konuta ulaşmaya çalışıyorsunuz. Finlandiya bu süreci şu şekilde değiştirdi.
Bu programa göre herkese bir ev sahibi verilmesi adına bir yere yerleştirilerek hükümet tarafından kiralarına yardım yapılıyor, sorunlarına çözüm bulunmaya çalışılıyor ve topluma kazandırılıyor. Bu noktada amaç, bir çok sorunla boğuşan ve evi olmayan vatandaşlara bir ev kazandırarak kendilerine ait bir yerin olmasının verdiği huzurla öteki sorunlarını çözmeye yönelik bir girişim olarak öne çıkıyor.
Kişi bu eve yerleştirildikten sonra bir yandan indirimli kirasını öderken, bir yandan da bu kirayı çıkaracak parayı kazanmak için işlere yönlendirilir. Kişi bu noktada kendisine dair sorunları çözmeye yönelik adımlar da atar(örneğin alkolü bırakmak gibi).
Finlandiya’da Evsiz Olmak: Evlerin Kalitesi
Evler, gerek devlet, gerekse de özel şirketler/ kar amacı gütmeyen şirketler tarafından yapılır ve evsizlere tahsis edilir. Bu evler standart olup ayrıştırıcı, şehirden uzak olması gibi yargıları taşımaz ve burada komşuluk ilişkileri de dikkate alınır. Birey duruma bağlı olarak 2-30 sene zarfında burada kendini geçindirebilecek bir konuma gelerek bireysel bir eve çıkar.
Bu Model Neden Var?
Aslında bu modelin ortaya çıkmasında uzun bir tarih yatıyor.
20. yüzyılın içerisinde Avrupa 2 Dünya Savaşı ile karşılaşıyor ve bu savaşlar pek çok insanın hayatını kaybetmesinin yanısıra aynı zamanda hayatta kalan insanların da evlerini kaybetmelerine neden oluyor. Savaş sonrası ekonominin düzelmesi adı altında öncelikle toplu konutlar inşaa edilmeye başlanıyor. Buradaki amaç pek çok insanın ortak bir bünyede toplanarak kendilerine ait bir çatılarının olması ve yatacak yer derdini düşünmemesi olarak belirtiliyor.
Fakat 2000’lere geldiğimizde yaşanan ekonomik kriz Dünya çerçevesinde pek çok insanın işini, evini kaybetmesine sebep olarak adeta savaş sonrası bir durum yaratıyor. Sokakta yaşayan insanlar, kendilerini dilenmeye, her gün içmeye vererek hem kendilerini, hem de toplumu rahatsız ediyorlar.
İşte Housing First projesi de bu noktada ortaya çıkıyor.
Bu proje sayesinde pek çok kişi devlet desteği ile sorunlarını çözerek başlarını koyabilecekleri bir yere sahip olabiliyor. Daha sonra da geçimlerini düzelterek bireysel mülke geçebiliyor.
Bu projenin maliyetleri yüksek, ve bu noktada şunu düşünebilirsiniz.
Finlandiya’da Evsiz Olmak: Neden devlet buna bütçe yatırıyor?
Burada belirtilen sebep, bu projenin başarılı olmasında harcanan tutar, olmasaydı yaşanabilecek pek çok gideri ortadan kaldırıyor. Kişi başına yılda 9600€ ‘ya kadar bir gelir elde edilebiliyor. Buradaki faktör, bu insanların başlarında bir ev olduğu için olmasaydı yönelebilecekleri senaryolardan oluşabilecek giderin önlenmesi olarak görülebilir.
Bunların hepsi masraflı. Fakat gelişmiş ülkeler gösteriyor ki sorunu yönetmeye çalışmak yerine sorunu bitirmeye odaklanmak daha az masraflı sonuçlar doğuruyor. Evsizlerin sorununu çözmek insanlık ve etik değerler açısından her zaman karşılığını veriyor.
Juha Kaakinen
Proje Finlandiya’dan sonra pek çok Avrupa Birliği ülkesine de yayılmış durumda. Farklı kuruluşlar şu anda bu projeyi İsveç, Norveç, Polonya, Danimarka, Hollanda, Belçika, Fransa, Italya, İspanya, İngiltere ve İrlanda’da hizmet veriyor. Y-Foundation’un Helsinki’de başlattığı projeye şu anda 15 partner eşlik ediyor.
Türkiye’de Bu Sistem işleyebilir mi?
Türkiye bildiğiniz gibi bir deprem bölgesidir ve aslında Avrupa’dan çok önce toplu konut yapımına başlamıştır. Yıkıcı 1924 Erzurum Depremi’nden sonra bir kurul kurularak evsiz kalan insanlara sağlam, uygun fiyatlı konut tahsis edilmesi adına adımlar atılmasına karar verilmiştir. O dönem kurulan Emlak Bankası, bu alanda çalışmalar yürütmeye çalışmış, fakat faaliyetler büyük bir sonuç verememiştir. Bu süreç, Özellikle İstanbul başlı olmak üzere gecekondulaşmayı arttırmıştır. Turgut Özal, yönetimde olduğu dönemde TOKİ’yi kurarak bu alanda yapılar yaptırmaya başlamıştır. 1999 depreminde ise Emlak konutları ve TOKİ’lerin yıkılmaması, ancak İstanbul’un büyük bir çoğunun yıkılması bu projenin önemini gözler önüne sermiş, ve çalışmalara hız verilmiştir.
TOKİ, amacı ve doğrultusu güzel bir proje olmasına karşın, bünyesinde kalanlara yönelik Housing First gibi bir yardım oluşturmamaktadır.
Bu noktada ev sahibi edinilen insanların istihdamının arttırılması bu projenin Türkiye’de de yapılabilecek olmasını gösterir ve devletin katkılarına bağlıdır. Umarım benzeri bir proje ile ileride ülkemiz de bu sorunla mücadele ederek vatandaşları topluma kazandırabilir.
Bu yazıda sizlere Finlandiya’dan çıkan ve evsizliği önemli ölçüde düşüren bir projeden bahsettik. Bu proje hakkında ne düşünüyorsunuz? Evsizliği kökünden yok edebilir mi? Yoksa eksikleri var mı? Türkiye’de tutar mı? Yorumlarınızı aşağıya bekliyoruz.
